เรียกว่ากลับตัวแทบไม่ทัน สำหรับคนที่ประกาศกร้าวในตอนเช้า ว่าจะยื่นใบลาออกจากงานเพื่อไปใช้ชีวิตสำราญกับเงินรางวัลที่ 1 แต่เป็นอันต้องรีบพับแผนเก็บไป เมื่อผลประกาศเลขหกหลักจากกองสลาก ไม่ตรงกับเลขในมือของเรา (ฮ่า)
⠀⠀⠀ประเด็นการไม่ถูกรางวัลลอตเตอรี่ หรือที่เราเรียกภาษาปากว่า ‘#ถูกหวยกิน’ นี้ ถือเป็นเรื่องขบขันบริบทหนึ่งที่คนไทยเราเข้าใจตรงกันเป็นอย่างดี ส่วนหนึ่งก็เพราะหวย ลอตเตอรี่ หรือในชื่อเป็นทางการอย่างสลากกินแบ่งรัฐบาลนี้ เป็นสิ่งที่อยู่คู่กับสังคมไทยมานานเกือบร้อยปี และไม่มีทีท่าว่าจะลดความนิยมลงเลย จนล่าสุดได้ขยายช่องทางการจำหน่ายเป็นในรูปแบบดิจิทัลเพิ่มขึ้นมา โดยมีผลสำรวจพบว่า คนไทยประมาณ 1 ใน 4 หรือคิดเป็น 20 ล้านคน ซื้อลอตเตอรี่และหวยรวมกันถึง 250,000 ล้านบาทต่อปีเลยทีเดียว
แม้ว่าเรื่องราวของลอตเตอรี่จะแทรกซึมอยู่ในวิถีชีวิตของคนไทย และมีอีกหลายแง่มุมให้ค้นหา แต่เชื่อว่าสิ่งแรก ๆ ที่เราทุกคนสนใจมากที่สุดคงไม่พ้นประเด็นที่ว่า ...
⠀⠀⠀ก่อนอื่นเราต้องทำความเข้าใจก่อนว่า ลอตเตอรี่หรือสลากของไทย เป็นระบบสลาก 6 หลัก ใน 1 ชุด จะมีสลากตั้งแต่เลข 000000 ไปจนถึง 999999 รวมกันเป็น 1 ล้านใบ โดยหนึ่งงวด สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลหรือกองสลาก จะผลิตลอตเตอรี่ในระบบ ทั้งรูปแบบสลากใบและสลากดิจิทัลรวมกัน จำนวน 100 ชุด เท่ากับว่าในหนึ่งงวด จะมีลอตเตอรี่วางจำหน่ายทั้งสิ้น 100 ล้านใบ
อ้างอิงจากข้อมูลบนหลังใบสลาก ระบุว่า ในลอตเตอรี่ 1 ชุด (จำนวน 1 ล้านใบ) จะมีตัวเลขที่ถูกรางวัลทั้งสิ้น 14,168 รางวัล มองเผิน ๆ อาจดูเหมือนเยอะใช่ไหม แต่แท้จริงแล้ว คิดเป็นโอกาสที่เราจะถูกลอตเตอรี่รางวัลใดรางวัลหนึ่งเพียง 1.42 % เท่านั้นเองจากจำนวนสลากทั้งหมด ซึ่งนับว่าน้อยมาก หากเทียบกับโอกาสที่จะไม่ถูกรางวัลเลยที่มีถึง 98.58%
ขนาดที่ว่ารางวัลที่มีโอกาสถูกสูงสุดอย่าง รางวัลเลขท้าย 2 ตัว ยังมีโอกาสเพียง 1 ใน 100 ใบเท่านั้นที่จะถูกรางวัล (คิดเป็น 1%) รองลงมาคือ รางวัลเลขหน้า/ท้าย 3 ตัว ที่มีโอกาสเพียง 2 ใน 1,000 ใบ (คิดเป็น 0.4%)
หันมาทางรางวัลที่เราทุกคนใฝ่ฝันอย่างรางวัลที่ 1 ซึ่งในแต่ละงวดนั้น จะมีลอตตารี่ที่ถูกรางวัลที่ 1 จำนวน 1 ใบต่อ 1 ชุด คิดเป็นโอกาสเพียง 0.0001% หรือเทียบง่าย ๆ เลยก็คือ มีโอกาสเพียง 1 ในล้านใบเท่านั้น ที่ลอตเตอรี่ในมือของเราจะเป็นรางวัลที่ 1 เรียกว่าท้าทายโชคลาภวาสนาเหลือเกิน
⠀⠀⠀อย่างไรก็ตาม การคำนวณนี้ตั้งอยู่บนสมมติฐานที่เราสามารถเข้าถึงสลากได้ทุกชุดตัวเลข ซึ่งในความเป็นจริงแล้วเราไม่สามารถทำได้ ด้วยข้อจำกัดทั้งในเรื่องจำนวนสลากต่องวดและการกระจุกตัวของตัวเลข อาทิ การนำเลขเดียวกันมารวมเป็นหวยชุด ทำให้โอกาสในการถูกรางวัลนั้นกระจายตัวน้อยลงไปอีก
⠀⠀⠀ด้วยว่าลอตเตอรี่ไทยเป็นระบบ ‘สลากแบบดั้งเดิม (Conventional Lottery)’ ซึ่งใช้วิธีออกรางวัลโดยการสุ่ม โดยผู้เล่นจะต้องเทียบสลากในมือกับรางวัลที่สุ่มออกว่าตรงกันหรือไม่ จึงจะได้รางวัลไปครอง
แน่นอนว่าสลากรูปแบบนี้ อาศัยได้เพียงการเสี่ยงดวงของผู้เล่นล้วน ๆ ไม่สามารถใช้หลักการทางคณิตศาสตร์หรือสถิติมาคำนวณความเป็นไปได้ของการเลือกซื้อตัวเลขให้ตรงกับที่รางวัลจะออกไว้ล่วงหน้าได้เลย โดยมีผู้เชี่ยวชาญด้านคณิตศาสตร์และสถิติได้เคยลองคำนวณโอกาสการถูกรางวัลเลขท้าย 2 ผลปรากฎว่าต้องซื้อเลขเดียวกันต่อเนื่องอย่างน้อย 100 งวด ตีเป็นเวลาใช้เวลาประมาณ 4 ปี 2 เดือน เพื่อให้มีโอกาสถูกรางวัลเฉลี่ย 1 ครั้ง
นอกจากนี้ระบบสลากดั้งเดิม ยังเป็นสลากเชิงรับที่ผู้เล่นมีโอกาสเลือกตัวเลขด้วยตัวเองได้ไม่มาก ด้วยข้อจำกัดเรื่องจำนวนและการกระจุกตัวตามที่ได้กล่าวไปแล้วในตอนต้นเลย
⠀⠀⠀เคยสังเกตไหม ช่วงไหนที่สำนักข่าวนำเสนอข่าวอุบัติเหตุทางรถยนต์ ในช่วงนั้นก็จะมีข่าวทำนองเดียวกันตามมาให้เราเห็นอีกเป็นพรวน จนทำให้เรากังวลว่าทำไมช่วงนี้มีอุบัติเหตุบ่อยจัง ทั้งที่พอมาคิด ๆ ดูแล้ว อุบัติเหตุบนท้องถนนก็เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้ทุกวัน
สิ่งนี้เรียกว่า #AvailabilityBias ซึ่งเป็นอคติโดยธรรมชาติของคนเรารูปแบบหนึ่ง เกิดจากสมองของเรามีแนวโน้มจะให้ความสำคัญกับสิ่งที่เราสังเกตเห็นหรือจดจำได้ง่าย มากกว่าเหตุการณ์อื่น ๆ ที่เกิดขึ้นพร้อมกัน
ในทำนองเดียวกับการถูกรางวัล พูดง่าย ๆ ว่าเวลามีคนถูกลอตเตอรี่ เขาก็จะดีใจและอวดให้คนรอบข้างฟัง หรือหากเป็นรางวัลใหญ่ ก็จะกลายเป็นข่าวโด่งดัง ทำให้เรารับรู้และจดจำได้ ทั้งที่เป็นเพียง 1.42% จากทั้งหมดเท่านั้น ขณะที่ยังมีคนไม่ถูกรางวัลอีกถึง 98.58% ที่เรามองข้ามไป
⠀⠀⠀จากบทสัมภาษณ์ของ ผศ.ดร.ธานี ชัยวัฒน์ ผู้อำนวยการศูนย์เศรษฐศาสตร์พฤติกรรมและการทดลองแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวถึงความเกี่ยวพันของลอตเตอรี่กับความเลื่อมล้ำในสังคมไทย โดยได้ตั้งข้อสังเกตว่า ในหลายประเทศ ผู้ซื้อลอตเตอรี่อาจหวังแค่ความสนุกที่จะได้ลุ้น มากกว่าที่จะหวังรวยจากลอตเตอรี่จริง ๆ แต่ในประเทศไทย การเสี่ยงดวงกับตัวเลขเป็นเรื่องจริงจัง
ผศ.ดร.ธานี กล่าวว่า เรามักจะได้ยินคนพูดกันว่า #การซื้อหวยคือการซื้อความหวัง แต่หากมองให้ลึกกว่านั้น คนส่วนใหญ่ที่หวังจะถูกหวยหรือลอตเตอรี่ เพราะเขาแทบไม่เหลือความหวังอื่นในชีวิตที่จะร่ำรวยขึ้นได้อีกแล้ว เราอยู่ในสังคมที่คนยากจนมีโอกาสแทบจะเป็นศูนย์ในการเลื่อนชั้นทางสังคม (Social Mobility)
ด้วยเหตุนี้ หวยหรือลอตเตอรี่ จึงเป็น “ความหวัง” ที่หลายคนเห็นว่าคุ้มที่จะเสี่ยง
ถึงตรงนี้ ไม่ว่าคุณจะเป็นนักเสี่ยงโชคโดยสายเลือด หรือคน ๆ หนึ่งที่อยากเติมเชื้อความหวังของการมีชีวิตที่ดีขึ้น การซื้อลอตเตอรี่ไม่ใช่เรื่องที่ผิดเลย ตราบใดที่เราสามารถบริหารค่าใช้จ่ายในส่วนนี้ได้โดยไม่ทำให้ตัวเองเดือดร้อนหรือก่อหนี้สิน อย่างไรก็ตาม ยังมีทางเลือกอื่น ๆ สำหรับการลงทุนแบบเสี่ยงโชค อาทิ การซื้อสลากออมทรัพย์กับธนาคารต่าง ๆ ซึ่งเป็นการออมเงินรูปแบบหนึ่งที่เราจะได้รับสลากตามจำนวนหนึ่งที่ซื้อ สามารถนำมาลุ้นโชคต่อได้ทุกเดือน
⠀⠀⠀สำหรับงวดที่เพิ่งผ่านพ้นไปหมาด ๆ นี้ ใครถูกรางวัลก็ขอแสดงความยินดีด้วยที่คุณคือหนึ่งใน 1.42% นั้น แต่ใครที่ถูกหวยกินก็ไม่ต้องเสียใจไป เพราะเราคือเพื่อนกัน! งวดหน้ามาลองกันใหม่ “แด่ทุกคน ผู้ไม่ย่อท้อต่อโชคชะตา”
#CMUSTeP #MakeInnovationSimple #CreativeSTeP #Lottery #ลอตเตอรี่ #หวย
ขอบคุณแหล่งอ้างอิงจาก :
https://www.chula.ac.th/highlight/102540/
https://www.thairath.co.th/scoop/infographic/2572310
https://workpointtoday.com/why-it-so-hard-to-win-the-lottery/
